UHUNMWUN 16
ISI EMWIN A NA GUALỌ OTỌ ẸRE
AYAE bu ere wẹ, ema lẹ gb' utu, ọ lẹ hinmwian re isi emwin
a na gualọ otọ ẹre. Rhunmwund' ọni, vbe Nọwanrẹn H. F.
Marshall ne D.O. te gbẹn ebe emwanmwan ariọba-ọgbakha
ọghe ore Ẹdo kevbe igue hia fo, gbugbẹhia ọ ya tiemwẹn nọmwẹn
ọta vbekpa re, i ghi rhan otọ emwin hia ma ọnrẹn ẹsẹsẹmwẹnse.
Rhunmwunda, ebemwẹn 'Ekherhe Vb' Itan Ẹdo; ọre 'rẹn
kevbe Ẹdo hia ya gbẹn emwanmwan ni hia fo.
Gbugbẹhia a vbe ya tiemwẹn osẹ y' ikotu (Iko) ọghe D.O.,
ikotu ọghe 'Magistrate' kevbe ọghe Judge ya gha rhaẹn otọ
emwin hia vbekpaẹ uhi kevbe uyinmwẹn Ẹdo. Rhunmwunda,
ebemwẹn ọre iran lo vbe ikotu (iko) ni hia.
Ebe 'Ekherhe vb' Itan Edo' ọghomwẹn ọre D.O. ya bu ohiẹn
ẹzọ ọdiọn otọ ọghe Okhunmwun kevbe Utẹkọn vbe Ekiadọlọ
vbe 1938. Ebemwẹn (Ubi kevbe Uyinmwẹn Ẹdo) ọre a ya bu
ohiẹn ukhu ọghe ivbie "A. W. Brodrick" vbe Ikotu nọ yo ọghe
Judge vbe Warri vbe 1946. Ọre Nọwanrẹn Bey ne D.O. vbe
ya bu ohiẹn ọghe emwan Igbekhuẹ n' Iyekorhiọnmwọn kevbe
ogie iran vbe 1952 vb' ore Ẹdo; ọ ke vbe tiemwẹn ni rhan otọ
emwin vbekpaẹ ẹzọ ni ọ ke buẹre fo.
Vbe 1951, ọkhaẹmwẹn Gaius Obasẹki ke tiemwẹn ẹzọ osẹ
ẹvbo y' ikọtu nọ yo ọghe Chief Justice vb' ore Ẹdo ni do rhan
otọ uhi kevbe uyinmwẹn Ẹdo vbekpaẹ ẹzọ irhia-eni (Libel) nọ
tie ọkhaẹmwẹn H. Ọmọ Osagie re. I ke gele ru vberiọ zẹ se
Chief Justice ọkẹn.
Vb' ẹghẹ n' Ọbo Dike na gha gbẹn ẹghe 'Nigerian politics,
vbe 1952, ọ rie Ẹdo do miẹnmwẹn vbe museum vbekpaẹ Ẹdo,
ke vbe t' ọta ma ọnrẹn zẹ vbe nọ ho. Governor nọ re Ibadan
Sir John Rankin' ke ghi khamamwẹn vbe museum vbọ rie Ẹdo
52
wẹ, ebemwẹn Some Tribal Gods of Southern Nigeria ọre iran ya bu
ohiẹn ẹzọ otọ ọgbe Urhobo kevbe Isẹkiri vbe 1952; ọ ke vbe
rhomwẹn yọ ẹsẹsẹmwẹnse. Ọ ke vbe gbẹe waniẹn vbenia khama-
mwẹn wẹ, iran ka gualọ ebe hia fẹfẹfẹ iran ma miẹn ẹmwanta
vbọ: ọghomwẹn iran na miẹn ẹmwanta.
Ebemwẹn ọre a vbe ya b' ohiẹn ẹzọ ọghe Jackson Obaseki vbe
1947. Ọre a vbe ya b' ohiẹn ọghe 'Nọruwa Osazuwa vbe 1948.
Vb' ẹmwanta, ebemwẹn hia ke khin ukpa n' emwan hia ya
dẹghe, rhunmwunda, nọ ma mu ukpa mwẹn ọ ghi khian vb'
ebiebi. Ọ ke vbe khin isi emwin kpataki na na gualọ otọ emwin
ni gbae hia.
53
