Your document title
UHUNMWUN 1
ERHA KEVBE IYE
ERHA
IYASE OHENMWEN keghi re erhamwẹn odede. Eguọbadia keghi
re erha mwen nokhua. Egharevba keghi re erhanmwẹn nekhere.
Iran hia keghi re ọduẹki nafiangbe Ugbẹn vbọ ghi kpẹ
ẹsẹsẹmwẹnse, vb'iyeke vbe Ẹdo khọn okuo Akure (Ẹkuẹ)
nẹ n, emwa n Ẹdo nibun kevbe erhamwẹn nokhua kegha duẹki
y' Akure kev be uwu Ekiti hia, ibiba eki'ọviẹn. Nibun vb'iran
ọre ọvbe wulo yo dọ. Erhamẹ nekhere keghi rẹ Ẹdo, ọke gha
duẹki egb' amẹ, IKOO, Iguọhẹnmwẹn, Ughọtọn, Eghudu, Isi,
Iyekọvia, Iyekorhiọnmwọn, Akure kevb 'en iban hia. Kevbe
ihẹki, ọghi vbe weriegbe s owa hẹnẹdẹn vbu wu ẹbe ke-vbe a
fianma ọghe ẹghẹ nin.
Erhamwẹn Egharevba kere ọkpia nọ wegbe, nọdin, nei muohan
emwinkemwin ke nọ vbe mwẹn ẹ-rhiọn ẹsẹsẹmwe-nse. Ọke
ghi re uvenmuven nọkhua, evẹn akpakpa kevbe e belebe ọvẹ-n.
Osuru oy' akpan ma arhunmwun owọrọ vbe vẹn vb'u ghọzolua
vb' ẹghẹ Oba Adọlọ, ake rhunmwundọnin mu ọvan Egharevba
nọ gbọkpan nẹ--en. Ọke ghi re ọ tisẹ nọkhua ọmwan nẹ sẹtin
khiẹn ragbe vb' isẹ irọ, ok e kaka-bọ rẹn a-ro kugbe.
Ugbẹn nọ ghi kpẹ fua ẹsẹsẹ-mwẹnse, zẹ vbe ọmọdiọn, ake
gie na tiẹ re nọ gha die Akure wẹ, egbe ma ran erhae; ọre ọna
gha khian, Emiamwẹn ni kpẹ otọ rinrhi-nr-in vbọ s'odọ, erhae
ke fiya, rẹn keghi tota keviẹn kevbe emwin erhae vbe vba,
rhunmwunda, iran ma ho ni ran gha die Ẹdo-hie hie.
Vbe ẹ ghẹ ọkpa ekhẹn ke ghi gie erhamwẹn viọ iyokuo gha rie
Ugb a khokho ya rie iyobọ n' Okizi. Okizi keghi ghọghọ muẹn
ẹsẹsẹmwẹnse; ọke vbe khọn miẹ n otọ vb' uhunmwun eghian
ọnrẹn. Ọke vbe kpọnmwẹn ekhẹn nọ giẹ do rhie iyobọ nẹ--ẹn
nọ na sẹtin khọn miẹn otọ vb' uhunmwuneghian. Eriọ ọvbe
kpọnmwẹn erhamwẹn-tobọre. Vbiyeke ọni erhamwẹn na
weriegbe gha die Akure. Okizi kegha gbe ẹwe ọkpọkpa n'erha-
mwen Egharevba kevbe emila ọkpọkpa n'iyokuo ẹre ẹdẹgbedẹ-
gbe vb'iran te kpao vb' ugbakhokho weriegbe gharie Akure.
u
Ọre iran na yae wan erhamwan ovan okuo na, 'Uwagbae n'
ovbiogun, ọ giagia aranmwẹn ogun vbe ọyara.'
Rhunmwunda ude amwọn-ọnrẹ-n nọdiọn (Ọkunzuwa) ọke
khiẹn ọgbugbo vb'okiekie. Vbe omuhẹn 1902 erhamwẹn ke ya viọ
emwin ọnrẹn eso y' Usẹn n'irẹn viọ gha die Ẹdo. Sọkpan e mian-
mwẹn keghi muẹn udomwunri, vba ghi simwiẹn sẹ, gbei i Ọke
fiya vbe December ukpo 1902 ni, vbọ te mu iro ere sẹ. Anaru
emwin negbẹre vbe JanuarI 1903 , Erhamwẹn te tọse wuẹse,
erinmwin erha kevbe iye ọru. Etiọrẹn: Ọgbọmọ, Ibrabim Elaho,
Ẹsọ, Asemwota, kevbe Salawu Efabọ Eguọbadia na gha die Ẹdo
vba ghi ru emwin negbẹre fo nen. Emwan hia rhie ogho kevbe
uyi nẹ-en ugbugbẹhia lede ore fo.
IYE
Iyemwen Ọkunzuwa keghi re ọvbie Ogbẹde Uwangue, Ọgiẹ
ovbi Ezọmọ. A-rhiẹrẹ ọha gie erhamwẹn. Ọlele erhamwẹn ye
okuo Ugbakhokho. Iyemwẹn Ọkunzuwa keghi re ọduẹki
ọkhua kevbe okhuo nọ saido. Ọhin usi ẹsẹsẹmwẹnse vb'iwinna
eveva ni. Ugbugbẹhia ọya sa ido vbe duẹki. Ọmiọn igho vbe na
miẹn, Ọmiẹn gba re, ọmiẹn gha da, ọmiẹn ya gbaro gh'emwan
ọvbehe, ivbiẹre kevbe emwan ni guẹ dia. Ọmwẹn iyoha nibun.
Iyemwẹn (Okunzuwa) na gha die Edo vbe 1904. Ọke vbe
weriegbe gha rie Akure ya gbaro gh'iyẹe, rhunmwunda, ọkhin
ọmaẹn nẹn. Vbiyeke vb'iyẹe ghi fiya, ọke si fẹfẹfẹ gha die Ẹdo
vbe 1913. Ugbẹn vbọ ghi gbe s'ukpo vbe Ẹdo, ọke ghi giemwẹn
gha ri' Akure vbe December 1914 ni ya viọ eviẹn erhamwẹn
gha de. Sọkpan vbi s' odọ, iran maho ni ran lele mwen gha de
hiehie; sọkpan ib'ẹdo (okhuo ọkpa 'Oluato') ni lo igho yi nọ
lele mwẹn gha de, na rhie n' ọtẹnmwẹn nọdiọn rọnmwẹn.
Vbiyeke, ọni vbe 1915 eviẹn hia fẹfẹfẹ kegba ke Akure ke ehe
2
hia fẹfẹfẹ re do gha y' uhunmwun rhanmwẹn otọ vbe ẹguae
vb' ore Ẹdo kevbe wẹ, agni vbe fanọiran fua. Rhunmwundọnin
ma ma ghi weriegbe ye Akure ọvbehe.
Iyemwẹn yayi vbe 1916, oke s'amẹn mu obọ yan uhunmwun
vbe 1918. K'ẹghẹ ni gha de, ọya kugbe nọhuanrẹn ọte do lo-ẹdẹ
egbọn rẹnfo vbe 27 January 1936. Olokun ọkpa kẹkan ọgho,
ọke do khin nọyayi. Vbe Iyemwẹn ghi yayi nẹ Ohẹn Ologun-
dudu samẹ nẹ-ẹn, Bishop Jones Ọvbe mu ọbo yan rẹn uhunm-
wun. Ebe Atawẹ Iyemwẹn nọkhua Ajayi mwẹn emọ ikhuo
eha: Ediagbọnya, Okunzuwa kevbe Akẹsogie. Ediagbọnya
mwẹn emọ ikpia eva kevbe okhuo ọkpa. Idehẹn Iriagbọnse
kevbe Igbinọba. Okunzuwa mwen em' ikpia eha; G. I. Egharevba
J. U. Egharevba, kevbe E. G. Egharevba. Akẹsogie mwẹn ọmọ
okhuo ọkpa Oni na bie vbe 1904.
3