UHUNMWUN 28
EMWANTA
ỌKERE na gha t’ emwanta gbugbehia, ọ gha r’ uwu nọ ra, ẹfẹ,
rhunmwunda, emwanta ọ y’ ẹkete ogie gb’ igiẹ, ọre ọ tọn evbo
mu, ọre ọ vbe miọnmwan fan. Uwanmwẹn kevbe ukpọn nọfua
ra, ogbọnmwọnkpa ọre a ya gie emwanta. Ai ho na y’ emwin
iruẹn sike ukpọn nọfua hiehie, ọre a na yae bu ere wẹ, a gha miẹn
ukpọn nọfua ra, ogbọnmwọnkpa, ẹhi ghi gha khọn ọmwan
na ru. Ọghọghọ kevbe ọnyẹnmwẹn ọre asẹ mu uwanmwẹn
kevbe ogbọnmwọn-kpa.
Ohoghei ma hiehie. Ohoghei a ya gie ebiebi kevbe ukpọn
nẹkhui. Ukpọn nekhue ke ghi r’ ama ọgie uwu, a khiẹ kevbe
irhiaeko. Sokpan vbọ rhirhi gha ye hẹ, emwanta, ọ gha khọn
miẹn otọ vbe uhunmwun ohoghei.
Imuanmwẹn ọkpa ke kpẹ vb’ otọ vb’ adesẹ Ekhaguere n’
Osula kevbe Awowo nọ r’ Iko. Ọba ke rhunmwund’ ọni giem-
wen ni ya bu ohiẹn iran ’veva vbe owa Osula vbe June 1933.
Ugbẹn vb’ iran ’veva ghi gui fo, i ke bu ohiẹn gb’ Awowo n’
ọrhuan Ọba, i ke vbe guẹ gui ẹsẹsẹmwẹnse rhunmwunda, nọ
ma na rhie ọghọ kevbe uyi n’ Osula. I na khama ọnrẹn nọ ghe
weriegbe ru vberiọ, no ghe kha wẹ, ọrhuan Ọba irẹn khin nọ
gha y’ aro tila enọwanrẹn, nọ ye vbe Osula. I na wẹ nọ rinmwian
Osula, ọre Osula na ya bọe, iran hia na we tii, iran na wẹ, eriọ
ọmwan t’ emwanta, eriọ ọmwan t’ emwanta―Jacob Egharevba
t’ emwanta gbe. Ọre Osula na mu Ọgọ ewisiki (whiskey) ọkpa
mẹ, ọre i na ya niyẹn ma Ọba, nọ vbe rhomwẹn ẹsẹsẹmwẹnse.
Vb’ ukpọ 1937, Ogiamwẹn Ẹdo ke mu e be ọkpa na tiere ebe
ẹwae ẹre l’ obọ ivbiẹre eva (Ikhinmwin kevbe Ogbẹfun) gumwẹn
ni dọlọyi n’ irẹn. Sọkpan ugbẹn vbi ghi tie ’nebe fo, i ke mu n’
iran mu giẹe rhunmwunda, ei ma―emwanta i rọ hie hie. I ke
75
egi na khama ọnrẹn nọ weriegbe gbẹn ọghe emwanta ni miẹn
ehe na y’ emasini (printing press) gbọn-ẹn nẹ-ẹn. Ọ ke vbe muẹn
gumwẹn vbe 1938 vbe nọ ma na fiewerie gbẹn hiehie. I ke
tobọmwẹn muẹn weriegbe mu giẹe ghẹ ma emwanta i rọ
hiehie. Ọ khamamwẹn ghe D.O. o gbọn-ẹn, i na wẹ, eire D.O.
ọ baeku sokpan, ‘wẹ nọ ma t’ emwanta ma ọnrẹn, K’ ẹdẹrio gha
de, ekhue ma ghi giẹe ghi mu enebe ladian ọvbehe do se ẹghẹ
uwu ẹre vbe 1940.
Vbe 1952, i ke ya de postal order ọghe ikpọn ene vbe post
office. Post-master ghi khian khiẹn mẹ, ọ ke ghi viọ ọghe ikpọn
iwene mẹ. I ghi sẹ Office (Museum) ni gha gbẹn eni yọ ni ya
post ẹre, i ghi ghe, ọghe ikpọn iwene nọ. I na mu ọghọe igbe
nọ rọ weriegbe giẹe vbe Post Office. Uwuẹre ni, ọ na wa gha
guọ zẹzẹ gha ghemwẹn. Ọ na gha kpọnmwẹnmwẹn nerhunmwun
mẹ. K’ ẹghẹ ni gha de, i gha ghi ye Post Office ya d’ emwin vb’
obọre, ọ wa miẹnmwẹn igho viọ ku emwin. I gha we nọ kae, ọ
wẹ, ẹire ọmwan vbemwẹn ọviọ igho n’ ọmwan na vbe gha kae
rhin-rin-rin rhunmwunda, i ru ọmwan emwanta gbera ọni.
Rhunmwunda’ ọni, ọ kere na gha t’ emwanta gbugbehia.
76
