UHUNMWUN 21

URHOMWẸN

UGBẸN vbe ebemwẹn nikaro, (Ekherhe vb'Itan Ẹdo, Ọkha

Ẹdo, Aigbedegbẹyọ kevbe A Short History of Benin ladian vbe

1933 do se 1936, ẹvbo hia ke gha gbẹn ebe urhọmwẹn gumwẹn

vb ehe hia gbugbẹhia. Elẹta ni miẹn ke ghi re: ihinrin-yan-

iyisẹn (109) debae ọghẹ Nọwanrẹn L. M. Bucher ne D. O. nọ

r' Esan (Ishan). Nọwanrẹn J. W. Thorburn (Ebo esuku nọ r'

Ẹdo) ke gbẹn ebe esiesi ya rho mwẹn. Ọ ke vbe mu efoto nọkhua

ọghe ogienebo. "King Gorge V" baẹre gumwẹn. 'Nebe ọna

khin:

MEMORANDUM

From To

No. B. 24/447 Mr Jacob U. Egharevba,

Superintendent of Education Lagos Street,

Benin City Benin City.

January 9, 1936.

Dear Mr Egharevba,

Thank you for the Short History of Benin. I congratulate you

on a most interesting and useful production. I regret the Benin

vocabulary was not acknowledged previously.

J. W. Thorburn

Superintendant of Education

Benin province.

I am sending you a portrait of His Majesty the King.

63

Nọwanrẹn J. W. Thorburn ke ghi y' iyi na gha lo ebemwẹn

(Ọkha Ẹdo kevbe A Short History of Benin) vbe esuku hia fẹfẹfẹ ni

r' Ẹdo: a na gele gha lo ẹre rhin-rin-rin zẹ vbe nọ khare.

Vbe 1946, eriọ a vbe gbẹn ebe nibun k'ehe hia gunmwẹn ya

rhomwẹn ẹsẹsẹmwẹnse vb' ebemwẹn Benin Law and Custom

kevbe Concise Lives of the Famous Iyases of Benin ladian.

Ke July 11 1933 gha de, ehe hia a na tiemwẹn ni do gha ma

mwan hia emwin. A tiemwẹn vb' Edo College, C.M.S. School,

kevbe Esuku nibun hia, ibiba Benin Museum ni na mobọ ira

ivbi-esuku ughunghan hia kevbe emwan ọvbehe ni k' ehe

ughunghan re vbe: 'Nigeria, Europe, Asia, Australia, America,

Africa ra, ehe hia vb' otọ agbọn na' emwin. Urhọmwẹn na

rhọmwẹn y' ebe ọrhiọvbe (visitors' book) vbe musuem gba gbe

ra, ọyunu-a nọ vbekpae emwin ni ma ivbi-esuku kevbe emwan

kẹkan re. A gha ye masini gbọn-ẹn, ọ gha se ititi ebe ọkpa levba-

sevba, ọgha vbe rhiẹnrhiẹn gbe na tie.

Vbọ rhirhi gha ye hẹ, ovbi-mwẹn nọ do gha gbẹn itan ẹdẹ

agbọn-mwẹn na y' otọ zẹ vbe n' iran ni re University mwan-

mwan-ẹn, eriọ rhie obọ rhie owẹ lele. Eko-rhiẹnrhiẹnmwẹn

ọre ọ ya gha ruẹe. Ọ ke vbe rhọ mwẹn ẹsẹsẹmwẹnse rhunmwund'

emwanmwan ni mwanmwan-ẹn vb' iwina ebe na.

Ọbo Hans Melzian gbẹn ebe y' iyẹn ya rhomwẹn ẹsẹsẹmwẹnse.

Ọ ke tian ebemwẹn Ekherhe vb' itan Ẹdo kevbe Ọkha Ẹdo, gh' iran .

ke n' emwin-esi hia vbe 1937.

Edo hia gbẹn ebe ya rhomwẹn ẹsẹsẹmwẹnse wẹ, ebemwẹn

hia ma gbe vb' emwanta kevbe ewaẹn vbe 1937.

Vbe February 1939, i ye Sapele ya tue ọmwọn-rhọ I. T.

Palmer. Ọ ke mu ọghọ yọmwẹn egbe ẹsẹsẹmwẹnse. Ma gba t'

ẹmwẹn ni rhiẹnrhiẹn nibun hia, o ke rhomwẹn ẹsẹsẹmwẹnse

rhunmwunda, uyinmwẹn esi-mwẹn kevbe ẹmwẹn n' unu-mwẹn;

kevbe wẹ, ewaẹnmwẹn gba gbe. Ọ ke nerhunmwun wẹ, n'

Osa gie Ọba Ẹdo (Akenzua II) sẹtin gha y' ude mwẹn ru emwin.

Ugbẹn vbi ghi die owa, ọ ke sunwẹn k' egedege s' otọ, ọre ọ

na khama-mwẹn we, rhunmwund' uyimw'esi mwẹn kevbe

ẹmwẹn n' unu-mwẹn nọ rhiẹnrhiẹn, ọre iren na y'ọgọ Ewisky

y'ọghọ me zẹ vbe n' irẹn gha rie n' Ọni nọ r' Ife kevbe Alake

nọ r' Abẹokuta. Ọre ọ na somwẹn obọ; ọ ke gb' okhiẹn-dehia

mẹ. I ke ghi kakabọ rhie ẹkpọmwẹn nẹ-ẹn. I ke vbe ye UAC

64

sawmill, Manager kevbe emwan ni wina vbe vba hia ke ghi

rhọmwẹn ẹsẹsẹmwẹnse. Emwan ni wina vb' evba ẹghẹ ni ke

ghi r' Iyisẹn-yan-aria-ẹha (700).

Nọwanrẹn K. C. Murray gbẹn ebe y' ebe iyẹn ya rhọnmwẹn.

Ọ ke vbe tian ebemwẹn hia ẹsẹsẹmwẹnse vbe 1946.

Ọbo R. E. Bradbury vbe gbẹn ebe y' ebe iyẹn ya rhonmwẹn

vbe 1954. Ọ ke vbe tian ebemwen hia, ibiba A Short History of

Benin.

Ọbo K. O. Dike no ghi re principal vbe University Ibadan

na, ke rhomwẹn ma oba, ekhaẹmwẹn kevbe emwan n' Ẹdo hia

vbe Conference Hall Janunry 21 1957 rhunmwund' ebe ni gbẹn

hia, ibiba A Short History of Benin kevbe emwanmwan ẹghẹ n'

okaro, n' ogieva kevbe n' ogieha ọghe ariọba Ẹdo ni mwanmwan

yọ. Ọ wẹ, ẹwaẹnmwẹn gba gbe.

Vb' iran ya ko vb' Enugu vbe 1960, ivbi-otu itan Nigeria ke

gbẹn ebe ya rhomwẹn rhunmwund' ebe ni gbẹn hia, ibiba vbe

kpae Ẹdo.

Ọbo Nnamdi Azikiwe nọ re president ọghe Nigerian Repub-

lic na vbe rhomwẹn ẹsẹsẹnwẹnse ma Ọba, ikhaẹnwẹm kevbe

emwan n' Ẹdo hia vbe Conference Hall vbe May 2 1963 rhun-

mwund' ebe ni gbẹn hia ni ma na gie emwin Ẹdo wi. Ọ khare

wẹ, ehe n' irẹn sẹ hia vbẹ Europe kevbe Amerika (America)

ọre irẹn na miẹn avbe ebemwẹn vbe University. Ọ wẹ, ọ kere na

samwẹn y' ama erọnmwọn ọghe ayere ẹdẹdẹmwẹndẹ, ebemwẹn

hia ke ghi r' ukpa n' emwan hia ya dẹghẹ kevbẹ iwina-esi ni

wina n' Ẹdo.

Nọwanrẹn C. Akuegbo ke kakabọ gbẹn ebe y' ebe iyẹn ya

rhomwẹn vbe September 8 1964 wẹ, ọkhaemwin-sẹ nọkhua

na rhie ọghọ na mẹ khin vbekpae itan Ẹdo, kevbe ni kẹre.

65
